به نقل از «ایسنا»

معرفت شناسی در نگاه امام هادی (ع)

تاریخ انتشار: ۵ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۲۸۰۶۵

یک کارشناس مسائل دینی در مورد تعدد فرقه‌ها و نحله‌ها در زمان امام هادی(ع) گفت: امام نقش به سزایی در تبیین صحیح مبانی اسلامی در عصر خود داشته و جامعه شیعی مبانی اصیل خود در حوزه توحید شناسی را وام دار این امام همام است.

حجت الاسلام یاسر حسنوند -کارشناس مسائل دینی - در خصوص دوران امامت امام هادی(ع) و مقابله ایشان با فرقه‌ها و نحله‌های مختلف به ایسنا گفت: دوران امام هادی(ع)، دوران حضور فرقه‌ها و نحله‌هایی چون مجسمه، مفوضه، اهل حدیث، اشاعره و معتزله بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این مذاهب و نحله‌ها توانستند با ایجاد شبهاتی در زمینه مسائل اعتقادی، جامعه شیعی را تا حدودی دچار تردید و تشویش کنند.

به گفته وی، امام هادی(ع) در مقابل این اندیشه‌های فاسد و غیر واقعی، به تبیین صحیح باورهای دینی پرداخت و توانست شیعیان را از افتادن در شبهاتِ نحله‌ها و مذاهب کلامی رهایی دهد.

این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان‌کرد: در بین این فرقه‌ها، معتزله و اشاعره که در اواخر قرن اول هجری پدیدار شد و در طول تاریخ اسلام سهم عمده‏‌ای در درگیری‏‌های فکری جامعه اسلامی داشتند؛ بیشترین فعالیت کلامی را در عصر امام هادی(ع) با رویکرد اعتزالی و اشعری به عهده داشتند.

حسنوند تصریح کرد: اهداف این گروه‌ها، جدا کردن مردم از اندیشه‌های صحیحی بود که از سوی امام هادی(ع) در زمینه مسائل اعتقادی بیان می‌شد.

وی افزود: اهل حدیث نیز به علت حمایت متوکل عباسی از آنها و قرار گرفتن در پست‌های سیاسی و فرهنگی دولت، باورهای فقهی و اعتقادی خود را در جامعه اسلامی نشر داده و از این طریق جامعه را نسبت به سنت و سیره حقیقی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) دچار شک و تردید می‌کردند.

این کارشناس مسائل مذهبی خاطرنشان کرد: از جمله رهبران اهل حدیث که تأثیر به سزایی در انتشار باورهای اهل سنت داشت، احمد بن حنبل بود. او توانست از موقعیت به‌ دست آمده نهایت بهره را ببرد و مبانی مذهب حنبلی را در عراق و دیگر مناطق اسلامی گسترش داده، فضای ضدّ شیعی را ترویج کرده و سایر مذاهب را به عنوان یک «بدعت» انکار می‌کرد.

به گفته حسنوند، عمده مشاجره مذاهب در عصر امام هادی (ع) در موضوع توحید بود. توحید شناسی در دو محور مورد گفتگوی مذاهب و نحله ها یکی مسأله صفات خداوند؛ دیگری نفی هرگونه مشابهت میان خداوند و مخلوقات بوده است.

وی ادامه داد: معتزله با توجیه مسائل دینی همچون توحید در پرتو عقل، به تحلیل و توجیه آن پرداخته و گاهی راه افراط را نسبت به تحلیل این مسائل طی می‌کردند. در باب توحید، گاهی صفات متضادی را به خدا نسبت داده و گاهی از او سلب می‌کردند.

این کارشناس مسائل دینی ابراز کرد: این حرکت برای جامعه شیعی که خود رهبر دینی داشت قابل پذیرش نبود. توصیف خدای متعال بر مبنای عقل به تنهایی از سوی جریان اعتزال، موجب سرازیر شدن پرسش‌های زیادی در زمینه توحید شد. امام هادی(ع) نیز در مقابله با این فرقه‌ها با تکیه به براهین عقلی و قرآنی و با استفاده از روش معتدلی به تبیین و تفسیر صحیح صفات خدای متعال پرداختند.

حسنوند تاکید کرد: از نگاه امام هادی(ع)، معرفت‌شناسی حقیقی به خداوند، خارج از محدوده عقول است و عقول خردورزان، برای شناخت حقیقی خداوند سرگردان و رسیدن به ژرفای شگفتی مرتبه وجودی و بلندای منزلت او برای آنان غیر ممکن است.

وی یادآور شد: در مقابل معتزله، مکتب اهل حدیث است که از مشبّهه بوده‌اند. آنها بر خلاف معتزله با تمسک به ظواهر آیات و روایات می‌کوشیدند تا برای خدا صفات انسانی و مادی بتراشند.

این‌ کارشناس مسائل مذهبی اظهار کرد: امام هادی(ع) در مقابل این نحله دینی نیز موضع گرفته و با اقامه برهان بر پایه عقل و شرع و سیره نبوی، خداوند را از هر نوع تشبیه و صفات مادّی مبرّا ساخت و عقاید مشبهه و مجسمه را واهی، بی اساس و باطل شمرد.

حسنوند اضافه کرد: در حدود 21 حدیث که برخی مفصل است، از امام هادی(ع) نقل شده که همه تاکید بر این دارد که امام در مقابل فرقه‌ها از موضع تنزیه، با تکیه بر ادله عقلی و نقلی دفاع کرده است.

وی بیان کرد: آن حضرت تنها راه توحید شناسی را شناخت و معرفت به ذات باری تعالی می‌داند چنان‌که وقتی از حضرت درباره کمترین مرحله شناخت خداوند سوال شد ایشان اقرار به یکی بودن و عدم شبیه و نظیری برای خداوند را کمترین مرحله از معرفت شناسی شمرد و پروردگار را قدیم، ثابت، موجود و همیشگی معرفی کرد.

این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان کرد: آن حضرت در گفتاری دیگر چشم‌ها و زبان‌ها را عاجز و قاصر از درک و توصیف حقیقی خدا برشمرد و در علت آن به نامتناهی بودن خدای سبحان اشاره کرده و آن را از حد پذیری برتر دانست.

حسنوند تصریح کرد: مجسمیون از دیگر فرقه‌هایی است که در عصر امام هادی(ع) فعال بوده و شبهات زیادی را در معنای توحید به جامعه القاء می‌کردند تا جایی که موجب ایجاد اختلاف در بین شیعیان و پیروان امام هادی(ع) درباره جسم یا عدم جسم بودن خداوند ‌شدند؛ چنان‌که در نامه‌ای فردی از شیعیان، امام را از اختلافی که بین دوستان وی درباره توحید شده مبنی بر این‌که عده‌ای بر تجسیم و عده‌ای بر تشبیه گرایش پیدا کرده‌اند آگاه و در این باره از او سؤال کرد؛ حضرت نیز در پاسخ او فرمودند: «خداوند منزه از حد و غیر قابل وصف است و هیچ چیز مانند او نیست، او شنوا و بینا است.»

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: شهادت امام هادی ع فرقه و نحله های انحرافی خداشناسی جشنواره تئاتر فجر 1401 جشنواره فیلم فجر 1401 کافه خاطره برگزیده ها ابوالفضل خطیبی دفاع مقدس 22 بهمن جشنواره تئاتر فجر 1401 جشنواره فیلم فجر 1401 کافه خاطره کارشناس مسائل دینی کارشناس مسائل امام هادی ع نحله ها اهل حدیث فرقه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۲۸۰۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هاشمی تهرانی: امروزه در فضای حقیقی و مجازی حشر با علما از بین رفته/ هیئات مذهبی خیلی اوقات منبری ندارد/ بسیاری از بزرگان و مسئولین نظام دغدغه حجاب دارند/ اگر با جوانان حرف زده می‌شد اینجای کار نبودیم

به گزارش جماران؛ مراسم چهل و پنجمین سالگرد شهادت آیت الله مرتضی مطهری عصر روز پنجشنبه در مسجد جامع نارمک برگزار شد. در این مراسم که از طرف خانواده شهید مطهری و ستاد سالگرد برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین احمد ناطق نوری، علی، محمد و مجتبی مطهری، علی لاریجانی، محسن هاشمی و اقشار مختلف مردم حضور داشتند. 

حجت الاسلام والمسلمین سید محمدرضا هاشمی تهرانی در این مراسم سخنرانی خود را با موضوع علم و معرفت و جایگاه عالم دینی در جامعه آغاز کرد و گفت: در سیره امام جعفر صادق (ع) جهل و نادانی بزرگترین مرض بود. انسان در حرف ممکن است ادعای دینداری داشته باشد، اما تا مادامی که نسبت به توحید و ولایت جاهل و نادان باشد و نتواند حق را از باطل تشخیص دهد، دینداری اش هم ارزشی نخواهد داشت. 

وی با اشاره به روایتی جالب که در زمره روایات دقیق اهل بیت (ع) است اظهار داشت: از پیامبر اکرم (ص) سوال کردند که کدام عمل از همه اعمال پرفضیلت‌تر است. پیامبر در جواب فرمودند: پرفضیلت‌ترین عمل، علم به خداست. سوال کننده متعجب شد و فکر کرد که پیامبر متوجه سوال وی نشده است و دوباره سوال را پرسید. حضرت نگاهی کردند و باز فرمودند همان پاسخ را فرمودند. سوال کننده تعجبش بیشتر است و گفت من از عمل می‌پرسم شما جواب من را چیز دیگری می‌دهید. حضرت فرمود اگر کسی علم به خدا نداشته باشد، معرفت به توحید نداشته باشد، شناخت نداشته باشد کمترین اعمال او مقبول درگاه خداوند است. اما آن کسی که نمی‌داند چه کسی را می‌پرستد و علم به خدا ندارد و حقیقت توحید برای او مجهول است هر چقدر هم عمل کند فایده‌ای ندارد.

هاشمی تهرانی با بیان اینکه علم و معرفت یک حقیقتی است که ائمه اطهار مکرراً شیعیان را به آن‌ها توصیه می‌کردند، تصریح کرد: محب و شیعه بی‌سواد و بی‌معرفت، به درد اهل بیت (ع) نمی‌خورد. معارف غنی اهل بیت (ع) غیر از این چیز‌هایی است که ما در کتاب‌های خود می‌خوانیم. اهل بیت (ع) در مقام آموزش شیعیان یک راه خاصی را طی کردند. شیعه و محب بی سوادِ جاهل به چه دردی می‌خورد. 

این سخنران با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های برجسته و منحصربفرد استاد مطهری این بود که تراز منبر را در عالی‌ترین سطح خود حفظ کرد، ادامه داد: استاد مطهری جایی منبر می‌رفت که وقتی پایین می‌آمد منبر و مطالب او کتاب معرفتی شیعه می‌شد. در زمان خود برخی از این کتب به چاپ ۴۰، ۵۰ و ۶۰ می‌رسید. 

استاد مطهری تراز عالم دینی را حفظ کرد. اینکه ما بنشینیم خواب، خاطره و حکایات شخصی تعریف کنیم به چه دردی می‌خورد. باید از استاد مطهری یاد بگیریم. 

حجت الاسلام هاشمی تهرانی گفت: ابان ابن تغلب از بزرگترین اصحاب اهل بیت بوده است. کسی که امام صادق (ع) برای او احترام ویژه‌ای قائل بود. ذهبی یکی از رجالیون قدرتمند اهل تسنن نقل می‌کند که احترام ابان ابن تغلب در مسجد النبی و مدینه بیشتر از امام صادق (ع) بوده است. تمام مسلمانان از جمیع فرق به این شخصیت بزرگ سترگ آن زمان احترام می‌کردند. امام صادق (ع) مکرر می‌فرمود خدا ابان ابن تغلب را رحمت کند، او ۴۰ هزار حدیث از پدرم امام باقر (ع) حفظ کرده بود، مکرر فرمود اگر ابان نبود روایات امام باقر (ع) ضایع شده بود. این‌ها شیعه بودند و در مسیر احیای امر اهل بیت کار می‌کردند.

این سخنران مذهبی اضافه کرد: هیئت گرفتن و نماز جماعت فوق العاده خوب است، اما آنچه که یکایک ما موظف هستیم این است که معارفت اهل بیت (ع) را ابتدا یاد بگیریم و به نسل بعد خود منتقل کنیم. 

وی با اشاره به اینکه مساله حجاب یکی از معضلات کف جامعه ما امروزه است که خیلی فراگیر است، ابراز کرد: بسیاری از بزرگان و مسئولین نظام دغدغه حجاب دارند. اگر معارف دینی در سطوح مختلف ارائه می‌شد و با این جوانان حرف زده می‌شد اینجای کار نبودیم. آیت الله مطهری با سعه صدر با تمام مخالفین بحث می‌کرد. مباحثات دقیق، بدون اینکه از کوره در برود. اسلام این را می‌خواهد که انسان آن‌چنان قدرت پیدا کند و معرفت عمیق دینی را آن‌چنان ارائه کند و بگوید هر کسی هر چه شبهه دارد بیاورد. این خصیصه مکتب تشیع و امام صادق (ع) است. علمای ربانی دین ما این چنین بودند. 

هاشمی تهرانی گفت: تهران بزرگانی به خود دیده است. مرحوم ابوالحسن رفیعی قزوینی، مرحوم شاه آبادی در تهران منبر‌های عمیق معرفتی می‌رفتند که پامنبری‌ها آن‌ها طلاب و دانشجو نبودند، بازاری‌های تهران بودند. مرحوم آیت الله میرزا عبدالکریم روشن در چهارراه سیروس برای مردم توحید تبیین می‌کرد. 

او با ابراز تأسف از اینکه امروزه در فضای حقیقی و مجازی حشر با علما از بین رفته است، اظهار داشت: علمای ربانی در برخی نقاط مهجورند. هیئات مذهبی خیلی اوقات منبری ندارد. آقای مداح می‌آید سینه زنی را برگزار می‌کنند و تمام می‌شود.

حجت الاسلام هاشمی تهرانی در پایان گفت: برخی آقایان علم‌شان که بالا می‌رود دیگر ابا دارند که روضه بخوانند اما شأن جلیل القدر مرحوم آقای مطهری این بود که در اوج حکمت و استاد تمامی حوزه و دانشگاه وقتی منبر می‌خواند بعد از آن در روضه برای سیدالشهدا هق هق می‌کرد که نشان می‌دهد در اوج علم و معرفت هم که باشی تنها راه نجات، راه اختصاصی رحمت واسعه حضرت سیدالشهداء (ع) است.